Migracja - zagrożenie czy szansa dla nauki i kultury. Tło historyczne i społeczne

© Copyright by Gdańska Szkoła Wyższa, Gdańsk 2021-2022

1. Wprowadzenie … 7
2. Kazimierz Ickiewicz, Walka o zachowanie tożsamości religijnej i kulturowej Kaszubów w Kanadzie w II połowie XIX wieku … 9
3. Karol Kołodziej, Żydzi w Polsce … 17
4. Bartłomiej Krzyczkowski, Świat Bojkowsko-Łemkowski — wybrane zagadnienia w oparciu o uwarunkowania prawno-analityczne w zakresie prawa ochrony środowiska … 27
5. Mariusz Tadeusz Fierek, Stosunek Polaków do przyjmowania uchodźców z krajów objętych konfliktami zbrojnymi … 39
6. Grzegorz Goryński, Formy nielegalnej migracji do Polski w statystyce Straży Granicznej RP ostatnich lat … 49
7. Marek Żejmo, Migracje we współczesnej Szwajcarii … 87
8. Andrey Lymar, Zadania zarządzania różnorodnością oraz bezpieczeństwo społeczne i kulturowe … 103
9. Monika Gut-Winiarska, Maria Chomka, Rola migracji ludności w promowaniu kraju ojczystego na przykładzie dziedzictwa kulinarnego … 111
10. Dariusz Jurczak, Katarzyna Badurowicz, Rola administracji publicznej w zapewnieniu bezpieczeństwa migrującej społeczności regionu warmińsko-mazurskiego … 125
11. Ewa Dąbrowa, Uwikłanie ideologiczne (polityczne?) dyskursu o imigrantach i uchodźcach — implikacje edukacyjne … 143
12. Adam Jan Karpiński, Migracyjny nomadyzm humanistyczny kapitału. Plusy i minusy rozwoju społecznego … 157
13. Joanna Sylwia Kierzkowska, Prawnośrodowiskowe i ekologiczne uwarunkowania migracji … 185
14. Krzysztof Olejnik, Mariusz Tadeusz Fierek, Istota bezpieczeństwa ekonomicznego państwa … 201
15. Jose Milhazes, Исторический аспект влияния португальских иммигрантов на жизнь в Российской империи … 217
16. Mariia Ruda, Mykhailo Paslavskyi, Taras Boyko, Ecological migration of the population in the context of climate change in the western region of Ukraine … 225
17. Veneta Yankova, Issues on the topic “The Tatars in Bulgaria and their oral history: the migration from Crimea” … 243

Ludzie od dawna podróżują, przemieszczają się, są ciągle w drodze — wędrują, zmieniają miejsce zamieszkania, szukają schronienia, pracy, lepszych warunków do życia i rozwoju, przygód i nowych wyzwań. Podróżowanie, przemieszczanie się ludzi może być związane ze zmianą miejsca zamieszkania, czasami ze zmianą sposobu życia, z koniecznością przystosowania się do nowych warunków, adaptacją czy asymilacją.

Ruchy migracyjne, przesłanki ich występowania, natężenie, kierunki czy cele migracji są (były i będą) różnorodne, zawsze jednak odzwierciedlają potrzeby jednostek i grup społecznych. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze, polityczne czy kulturowe występujące w różnych częściach świata dla jednych są przyczyną migracji, dla innych stanowią doskonałe otoczenie do rozwoju. Migracja nie jest zjawiskiem jednorodnym i nie może być oceniana tylko "z jednego punktu widzenia".

Niezależnie od wielkości zjawiska, za każdą decyzją związaną często z wymuszonym wyjazdem z "rodzinnego kraju czy miejsca" kryją się indywidualne tragedie lub radości. Biorąc pod uwagę różne przesłanki migracji, różne jej podziały i klasyfikacje, trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy jest to zjawisko pozytywne, czy negatywne. Podejmowanie decyzji o migracji powinno być, w zdecydowanej większości przypadków, procesem uwzględniającym różne jego aspekty, a przede wszystkim dobro osoby decydującej się na taki ruch — zmiana środowiska, pracy, przyzwyczajeń itp.

Migracja może też być postrzegana jako element rozwoju osobowego — zmiany w sposobie rozumienia świata, przyspieszony rozwój cywilizacyjny, poznanie nowych kultur. Przeciwieństwem tak postrzeganej migracji jawią się sytuacje, w których migranci są marginalizowani, podważa się ich potencjał osobowy czy kulturowy, niszczy się ich życie osobiste.

Zadaniem nie tylko państwa, ale i społeczeństwa jest konieczność zapewnienia migrantom warunków do życia i rozwoju takich samych, do jakich mają prawa obywatele państwa, do którego migranci się udają. Jest to zadanie niezwykle trudne, zwłaszcza w kontekście stworzenia właściwych warunków socjalnych. Dowodów na niewłaściwe podejście do migracji i migrantów — zwłaszcza tzw. migracji zarobkowej, sytuacji, w których migranci traktowani byli niejednoznacznie i nie zawsze doceniano ich wkład w rozwój gospodarczy państwa, w którym wykonywali nierzadko prace gorzej opłacane, prace niebezpieczne, jest dużo. I chociaż sytuacja się zmienia, to w dalszym ciągu osoba z innego państwa czy nawet innego regionu jednego kraju, jest traktowana nieco inaczej w porównaniu z "rdzennym" pracownikiem.

Polacy doskonale powinni znać i rozumieć istotę migracji. Jednak wydarzenia, których doświadczamy od kilku lat, zdają się przeczyć tej tezie. Dzieje się tak, bowiem migracja (w wielu wypadkach) przedstawiana jest jako zjawisko typowo polityczne, zjawisko zagrażające naszej państwowości, naszej szeroko rozumianej kulturze. Przez niektóre środowiska, przedstawicieli różnych "władz" czy też przez jednostki, migranci postrzegani są jako wrogowie cywilizacji, ludy barbarzyńskie. Jednostki czy grupy społeczne, których jedynym celem jest niszczenie państwa, społeczeństwa, tradycji.

Podstawą właściwego rozumienia ruchów migracyjnych, oceny przyczyn, a przede wszystkim skutków migracji jest właściwa edukacja społeczeństwa. Edukacja prowadzona w sposób ciągły, edukacja rozważna i mądra, edukacja holistyczna, będąca podstawą do patrzenia na ruchy migracyjne w sposób uporządkowany, mający swoje korzenie w międzynarodowo chronionym systemie praw człowieka.

Hasłu: "Migrant to człowiek", towarzyszącemu obrońcom praw człowieka walczącym o prawa uchodźców na granicy polsko-białoruskiej, warto nadać nowe brzmienie: "Migrant to taki sam człowiek, jak ja". Idea ta powinna przyświecać wszystkim działaniom prawnym, społecznym, kulturowym, towarzyszącym zjawisku migracji. Sama pomoc, o ile migranci jej potrzebują i chcą, powinna być niesiona przez jednostki, grupy społeczne doskonale rozumiejące tę problematykę. W tak drażliwych sytuacjach, jaką jest pomoc, nie można pozwalać na działanie chaotyczne, nieprzemyślane, działania prowadzone przez podmioty postrzegające to zjawisko w sposób ograniczony czy wręcz upolityczniony.

Redaktorzy, autorzy i uczestnicy międzynarodowej konferencji, której podsumowaniem jest prezentowana monografia, mają nadzieję, że chociaż w niewielkim stopniu przyczynią się do postrzegania migracji i migrantów w sposób odpowiedni dla właściwie wyedukowanego społeczeństwa. Zmiany zachodzące wokół nas zdają się potwierdzać, że "nauka migracji" oraz "nauka o migracji" powinna na stałe zagościć w kanonach edukacji i powinna być prowadzona w sposób ciągły, w różnych formach: m.in. wykłady, konferencje, spotkania, wydawnictwa. W ten proces — nieustannej edukacji i właściwego rozumienia zjawiska edukacji — wpisuje się prezentowana monografia zawierająca opracowania przedstawiające historyczne, jak i współczesne problemy związane ze zjawiskiem migracji. Musimy mieć świadomość, że każdy z nas może też być (lub będzie musiał być) migrantem.

Życzymy przyjemnej lektury
Redaktorzy

Gdańsk, 26 czerwca 2022 r.

We wrześniu 2021 r. w gmachu Gdańskiej Szkoły Wyższej w Gdańsku odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa pt. "MIGRACJA — zagrożenie czy szansa dla nauki i kultury. Tło historyczne i społeczne". Organizatorami konferencji były: Narodowe Centrum Kultury Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Gdańsku oraz Gdańska Szkoła Wyższa.

Konferencja, organizowana w trybie hybrydowym, umożliwiła wystąpienie ponad 20 prelegentów prezentujących różne aspekty zjawiska migracji — m.in. ujęcie historyczne, aspekty prawne i społeczne migracji.

W trakcie konferencji, zwłaszcza w dyskusjach towarzyszącym wystąpieniom, bardzo często zamiennie używano określeń: migrant i uchodźca; nikt z obecnych nie przypuszczał, że tak szybko wszyscy nauczymy się definiować zjawisko "migracji", a przede wszystkim zaczniemy zdecydowanie odróżniać "migrantów" i "uchodźców", a polskie społeczeństwo będzie pomagać "uchodźcom".

Od 24 lutego 2022 r. Europa jest miejscem działań wojennych. Wszyscy przeżywamy i doświadczamy kolejnego exodusu ludności. Jednak tym razem postrzegamy go inaczej (zwłaszcza w RP) — jesteśmy bezpośrednimi świadkami ludzkich tragedii, czasami dotykających naszych najbliższych.

Prezentowana monografia, zawierająca zbiór wystąpień uczestników międzynarodowej konferencji, niech stanowi wkład jej uczestników i organizatorów w proces uświadamiania i edukowania społeczeństwa o niezwykle ważnych zagadnieniach, jakimi są ruchy migracyjne.

Monografia została sfinansowana ze środków finansowych Województwa Pomorskiego i Narodowego Centrum Kultury Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej w ramach realizacji zadania publicznego: Migracja – kultura przyjęcia.

Narodowe Centrum Kultury Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej